در بخش های قبلی به قابلیت ها و بعضی معایب نمایشی مانند حضور عوامل غیر مسئول در میدان تعزیه خوانی عاشورا اشاره کردیم و تأکید کردیم اگر نمونه هایی ذکر می کنیم دلیل آن نیست که ما با این فرد و یا خانواده خصومت شخصی داریم بلکه فقط برای بهتر برگزار شدن مراسم مجبوریم به تمامی زوایا بپردازیم و از همین طریق از تمامی دست اندرکاران ، تعزیه خوانان و خادمان عاشورای مزینان طلب عفو بخشش می نماییم و امیدواریم خود این عزیزان شاهدان کویر را همراهی نمایند همچنین از فرهیختگان و هنرمندان و علمای مزینانی در خواست می نماییم اگر مطلبی و نظری در این خصوص دارند به شاهدان کویر مزینان چه از طریق بخش نظر در هر مطلب و یا ایمیل : alimazinani@mihanmail.ir یاری رسان ما باشند.

بخش سوم /بازهم غیر ضرورها

باز جای خوشبختی است که از همان قدیم که تعزیه در این دیار تاریخی اجرا می شده قسمت مخالف خوانان و موافق خوانان جداست اما اکنون به خاطر وسعت میدان اگر کسی در پشت سر لشکر نشسته باشد تشخیص افراد موافق خوان برایش بسیار مشکل است و چه بسا که اگر از تعداد این هنرمندان آن هم با لباس متحد الشکل و سراسر سبز بخواهی مثلاً قاسم و علی اکبر و ابوالفضل و دیگر نقش ها را قبل از اجرا بشناسی کاری است بس مشکل و اضافه شود افرادی که به این جمع افزوده شوند و آن ها بخواهند صندلی بگذارند و در کنار این هنرمندان بنشینند و بدتر از افراد مسئولی که گاه در یک صف قرار می گیرند و می خواهند نسخه گردانی بکنند.

 بعد از گذشت سال ها از اجرای این تعزیه ی سنگین و مراسم آئینی ماندگار که نه تنها در ایران بلکه در کشورهای دیگر نیز شناخته شده است و امیدواریم به کمک فرهیختگان مزینانی بتوانیم آن را در مراکز هنری بین المللی به ثبت برسانیم ؛ به نظر می رسد در این عصرِ پیشرفت تکنولوژی به خصوص در زمینه ی هنر و رسانه بهتر است با مطالعه و دریافت نظرِ کارشناسی هنرمندان طراح لباس برای هر نقش لباسی مخصوص تهیه شود تا این مراسم بزرگ که از نظر معنوی و اجرا در سطح بالایی قرار دارد از نظر هنری نیز به همین برجستگی برسد. بروز جنگ های من در آوردی گاه و بی گاه بعضی از افراد که ممکن است به خاطر نامفهومی و نابلدی ،طرف مقابل آسیب ببیند یکی دیگر از مسائل جدی در هنگام نبرد اشقیا و اولیاست به خصوص حضور بعضی از نوجوانان و خردسالان که در عاشورای 94 خیلی بیشتر از سال های گذشته بود  و باید این رویکرد تغییر پیدا کند.

همان طور که در بخش های قبلی گفتیم در سنوات گذشته که مرحوم شاه رضا نیکدل زنده بود بر حضور لشکر نظارت می کرد و هیچ گونه ادوات نظامی (نیزه) در اختیار افراد کم سن و سال قرار نمی داد که بعضی از همان افراد با وجود پاگذاشتن به میان سالی همچنان در نقش خود باقی مانده اند و باید یک دست مریزاد و خداقوت جانانه به آن هاگفت .

قرار گرفتن این نونهالان در گروه لشکر نه تنها کمکی به اجرا نمی کند بلکه به لحاظ توانایی علاوه برضربه دیدن خودشان تعزیه را سبک نشان می دهد و گاه پدران و مادران نگران برای اطمینان از سلامتی فرزندانشان روانه ی میدان می شوند! بهتر است برای تمرین و حضور آتی آن ها، در صف لشکر در دهه ی دوم مشغول شوند هرچند در این مراسم هم باید مواظب بود که  مبادا در گیرودار نبرد مورد اصابت شمشیر و یا برخورد با اسب قرار بگیرند.

2/سقایان و نذرکنندگان

از دیگر شلوغی های میدان ورود دقیقه به دقیقه ی سقایان و نذرکنندگانی است که می خواهند لشکریان را متنعم سازند . البته ما نمی گوییم لشکر باید از صبح گرسنه و تشنه بماند اما باید تدبیری اندیشید که ورود افراد شخصی کمتر شود و اگر هم قرار است نذری داده شود توسط خود لشکر که می تواند نماینده ای داشته باشد و با لباس در میدان تردد نماید صورت بگیرد حتی آب دادن به لشکر اگر با مشک باشد بهتر است . برای ناهار این افراد هم که از صبح زحمت می کشند و  تا آخر مجلس در میدان حضور دارند می توان محلی را در نظر گرفت و با تنظیم نوبت به محلی در خارج از میدان مراجعه کنند و ناهار خود را نوش جان کنند تا میدان به ناگاه خالی نشود.

یکی از کارهای خوب و حسنه که توسط بعضی از دوستداران آل الله علیهم السلام در عاشورای مزینان نمود دارد پذیرایی از همه ی شرکت کنندگان با چای و شربت و پخش غذا می باشد که  با برپایی خیمه نظم خاصی به این فعالیت داده اند ولی گاه آوردن نذورات با ماشین در کناره های میدان و پخش غذا موجب بی نظمی می شود که هم شلوغی را درپی دارد و هم قداست و احترام زائرین زیر سئوال می رود با توجه به اینکه هیئات مزینان آماده ی پذیرایی از همه ی شرکت کنندگان هستند چه خوب است این عزیزان مبالغی که می خواهند در این راه هزینه نمایند به این هیئت ها اهدا کنند تا آن ها هم بتوانند غذایی بیشتر و بهتر برای میهمانان تهیه نمایند و اگر هم خودشان دوست دارند چنین خدمتی را ادامه بدهند حداقل چادری تهیه کنند و پس از پخش نذورات خودشان هم در پاکسازی محیط کمک نمایند . بعضی از مواقع وقتی به اطراف میدان نگاه می کنی انباشته هایی از ظروف و لیوان یک بار مصرفی می بینی که فضای نامناسبی به وجود آورده اند امیدواریم دهیاری و شورای اسلامی که برای برگزاری مراسم محرم قبل از شروع ایام عزاداری زحمات فراوانی می کشند برای  زیبا ساری و پاک کردن محیط هم در این روز بزرگ تدبیر نمایند.

3/ لباس شخصی ها

از گذشته های دور حضور افرادی با عنوان جوانان بنی هاشم که مأمور خارج کردن بدن شهید واقعه ی کربلا از میدان است مرسوم بوده و این گروه که شکل و شمایل و لباس خاصی ندارند و همگی از شرکت کنندگان در مجلس هستند با ندای امام خوان که می گوید:« جوانان بنی هاشم بیایید ...بردرخیمه رسانید »همراه بانواختن سنج و نوای نوحه های مرسوم وارد میدان می شوند و ابدان شهدا را از میدان خارج می نمایند. در گذشته که مرحوم محمدعابد(دست مراد) وظیفه زدن سنج را برعهده داشت و خود او به طریقی ناظم این گروه بود بیشتر افراد بزرگسال به میدان می آمدند و به طور نسبی شناخته شده بودند اما در حال حاضر بازهم همراهی کردن خردسالان آن شکوه واقعی را تحت الشعاع قرار می دهد . با توجه به اینکه گفتیم بهتر است افراد لباس شخصی کمتر در میدان دیده شوند پیشنهاد می گردد برای این افراد هم لباسی در نظر گرفته شود و با نظمی خاص برای بردن پیکر اقدام کنند تا بازهم شاهد جلوه ای از هنر در این مراسم باشیم. گاه دوسه نفر سنج زن همراه گروه هستند و گاهی اصلاً کسی پیدا نمی شود تا سنج بزند! خوانندگان این گروه هم که از مداحان اهلبیت علیهم السلام هستند و مدت هاست خدمت گزار این مجلس می باشند بهتر است سازماندهی شوند و نواهایی را انتخاب کنند که همراهی کنندگان ؛ دم های مربوطه را به خوبی پاسخ بدهند این گروه در نمایش هایی آئینی معروف به همسرایان هستند که جزئی از کاراکترها ی نمایش محسوب می شوند.

در کنار این افراد نیز باید از نوازندگان نی و طبل و شیپور نام برد که سهم به سزایی در اجرای تعزیه دارند و مدتی است به همت گروه صوت این نقش کمرنگ شده و خودشان با میکسر آهنگ و مارش پخش می کنند اگر بناست این برنامه یعنی نواختن به صورت زنده و با حضور این افراد انجام شود پس باید جایگاهی را برای آن ها در نظر گرفت نه اینکه هنرمند محترم از صبح طبل و نی به دست منتظر بماند ولی هیچ اعتنایی به او نشود و اگر هم میکروفن به دستش داده شود صدای اعتراضش در میدان طنین انداز گردد! این گروه هم می توانند لباسی متحد داشته باشند و در مکانی که برای آن ها ساخته شده استقرار پیدا کنند.

گاه دیده می شود فردی خارج از این گروه به خاطر آن که یکی از بستگان او ایفاگر نقش هستند نذر می کنند که خودشان در برداشتن نعش کمک کنند و مجلس را به فیض برسانند که هم موجب ناهماهنگی و هم دلخوری مداحانی است که از صبح در این گروه مشغول به خدمت هستند.

همچنان که پیش از این گفتیم خوشبختانه تعزیه خوانان صاحب نام مزینان از جمله؛ ایفا گران نقش امام (ع)، حضرت عباس (ع)، حربن یزید ریاحی، شمر ، ابن سعدو... افراد کارکشته و اغلب از پیشکسوتان این عرصه هستند و در کار خود استادند و نیازی نیست دیگران نگران آن ها باشند و شمشیر و سپر به دستشان بدهند و یا مواظب باشند در تاختن اسب خطایی بکنند لذا به نظر می رسد می توان در میدان و یا خارج از میدان جایی را برای نگهداشتن اسب در نظر گرفت که خود تعزیه خوان برود و اسبش را وارد میدان کند و اگر این امکان فراهم نیست بهتر است آورندگان اسب افرادی مشخص و با لباس تعزیه خوانی باشند گاه دیده می شود به ناگاه به خاطر رقابتی که بین این افراد است دو اسب برای تعزیه خوان وارد میدان می شود!

برای برقراری این نظم و اتفاق ممکن می توان ستادی را انتخاب کرد و هربخش را به فردی با قابلیت مدیریتی سپرد که هماهنگی لازم را با کارگردان اصلی داشته باشند.

بسیج و نیروی انتظامی منطقه از جمله نهادهایی هستند که به طور ذاتی وظیفه دارند در امنیت و برقراری نظم خدمت نمایند به همین منظور پایگاه شهدای مزینان در طی سالهای اخیر تعدادی از نیروهای خود را با لباسی واحد به میدان می فرستد که این عزیزان از صبح زود در تمامی صحنه ها حضور دارند و جا دارد به این خادمان دستگاه عزاداری سالار شهیدان عرض خداقوت گفت اما به نظر می رسد باید هماهنگی بیشتری برای برقراری نظم انجام شود امسال در صبح عاشورا در مسیرهایی که نخل و جمعیت از آن عبور می کنند علی رغم تذکرات شب های قبل در جایگاه بازهم شاهد توقف و پارک وسائل نقیله بودیم که معلوم بود راننده از این جریان اطلاعی نداشته است. یکی از کارهای جالبی که  امسال انجام شده بود نصب تراکت و اطلاعیه در مسیر عبور نخل بود که توسط متصدیان نظم صورت پذیرفت  این برنامه اگر با همان شیوه  در سرتاسر مسیر اجرا شود دیگر نگرانی برای پارک ماشین نخواهد بود.علاوه برنیروهای بسیج مزینان امسال شاهد حضور چندتن از مأموران نیروی انتظامی شهرستان داورزن بودیم که در برقراری نظم نیروهای مردمی را همراهی می کردند که از همه آن ها تقدیر و تشکر می شود و انشاء الله اجرشان را از صاحب مراسم بگیرند اما حضور اکثری انتظامات در میدان خود موجب اعتراض دیگران می شود به خصوص اینکه بعضی از این عزیزان گاه وظیفه ی خود را فراموش می کنند و با گوشی موبایل شروع به تصویربرداری از مجلس می کنند!

یکی دیگر از کارهایی که نیروهای بسیج در روز عاشورا برعهده دارند و به طور داوطلبانه اجرای فریضه ای واجب را انجام می دهند برپایی نماز جماعت ظهر عاشورا در کنار میدان است که بسیاری از شرکت کنندگان نظرشان این است که نماز در داخل میدان برگزار شود چرا که تمامی این سوگواری ها پایه و اساسش نماز است و امام شهیدان در ظهر عاشورا و در گرماگرم نبرد به نماز ایستاد و یاران با وفایش به او اقتدا کردند. اگر امروزه با گذشت پانزده قرن از اولین پرتو افکنی دین مبین اسلام می گذرد و نام رسول خدا(ص) از مأذنه ها شنیده می شود به خاطر آن است که نور نماز در مساجد؛ آن هم به صورت جماعت متجلی می شود و چه زیباست تعزیه خوانان عزیز که همگی پیروان راستین ولایتند خود در این راه پیشگام شوند همچنان که در دهه ی دوم این فریضه ی واجب الهی به صورت جماعت برگزار می شود.اگر برگزاری تعزیه در روز عاشورا یک سنت شده پس می توان با اندکی توان و تشکیل ستاد اقامه ی نماز، برپایی نماز با شکوه جماعت در ظهر عاشورا را برای همیشه نهادینه کرد.چگونه است که بعضی از دست اندرکاران محترم حاضرند بلندگو را به دست بگیرند و تعزیه را قطع نمایند و از فلان آقای نماینده و سروران ارجمند و مقامات اداری تشکر کنند اما حاضر نیستند چنددقیقه ای که البته خود آن گوشه ای از این مراسم باشکوه است متوقف شود و ندای الله اکبر در میدان طنین انداز گردد!

پایان بخش این قسمت که اختصاص به افراد غیرضرور و نظم در مجلس دارد و در ادامه به نوع نقش ها و محتوای نسخه ها خواهیم پرداخت؛ حضور افراد تصویربردار و عکاس است.

 بی شک یکی از ابزار اصلی تبلیغ برای تعزیه ی مزینان حضور تصویربرداران و عکاسان رسانه ها و مستند سازان است که در اعصار مختلف این هنرمندان به مزینان آمده اند و عاشورا را به تصویر کشیده اندکه می توان به هنرمندانی همچون علی اکبر و منصور مزینانی، امیر قویدل، محمد برومند، محمدرضافرزین، حسین نیرومند و... اشاره کرد. در حال حاضرکه سیستم ارتباطی و تصویربرداری به صورت سهل و آسان از طریق گوشی های موبایل در دسترس افراد قرار گرفته و هر شهروند گرامی دوست دارد گوشه هایی از این مراسم را ضبط و ثبت نماید و گاه پا به داخل میدان می گذارند و حتی به یک متری نقش ها نزدیک می شوند که موجب ناراحتی دیگر شرکت کنندگان می گردد و اگر دوربینی از رسانه ای رسمی آمده باشد نمی تواند تصویربرداری مطلوب بکند و به خاطر همین شلوغی ها پس از تکمیل مراحل تصویربرداری ها و حتی تدوین نهایی از طرف ممیزان سیما مردود اعلام می شود لذا اکنون که میدان عاشورا در شکل و شمایل استادیومی به نظم خاصی رسیده بهتر است چند سکو  یا پرتی کال در قسمت های مختلف تعبیه شود تا هم از ورود دوربین به دست های غیر ضروری جلوگیری شود و هم اصحاب رسانه و اهل هنر بتوانند تصاویر مورد نظر خود را تهیه نمایند(شاهدان کویر برای ساماندهی و در اختیار قرار گرفتن سریع فیلم های تعزیه در همان روز آماده همکاری با ستاد برگزاری تعزیه می باشد و طرحی را آماده ی اجرا دارد که در سال آینده رونمایی خواهد کرد) این شلوغی به خصوص در زمان وارد شدن نقش حضرت عباس به آب فرات رخ می دهد جایی که یکی از بهترین صحنه های تعزیه است اما به دلیل بی نظمی خیل عظیمی از دیدن آن محروم می گردند و تذکرهای پیاپی همراهان با بلندگو اعصاب شرکت کنندگان را درهم می ریزد.

 ادامه دارد...